با میوه خوش طعم چیکو یا ساپودیلا و خواص آن آشنا شوید - وبلاگ سمیه

به گزارش وبلاگ سمیه، خبرنگارانـ وقتی نامی از میوه های گرمسیری برده می گردد، در لحظه فکر ما به سمت میوه هایی مانند موز، انبه و خرما خواهد رفت، در حالی که در منطقه ها جنوبی کشورمان میوه های گرمسیری متنوعی فراوری می شوند که نه تن ها تا به امروز آن ها را ندیده ایم، نام شان هم به گوش مان نخورده است.

به گزارش وبلاگ سمیه، در نواحی جنوبی استان سیستان و بلوچستان و استان هرمزگان به علت شرایط آب و هوایی خاص میوه های گرمسیری ناشناخته ای فراوری می گردد. یکی از درختان میوه مهم و پرخاصیت این منطقه ها درخت چیکو یا ساپودیلا است. چیکو میوه ای شیرین و خوش طعم است که فواید بسیاری برای سلامتی بدن دارد. در این مطلب شما را با این میوه گرمسیری و خواص آن آشنا خواهیم کرد.

ساپودیلا یا ساپوتا (چیکو) یک میوه محبوب گرمسیری است که به خاطر عطر و طعم شیرین و خواص دارویی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این میوه با بافت نرم و گوشتی بسیار شیرین و دارای ترکیبی از طعم میوه های موز، انبه، خرمالو و ازگیل ژاپنی است. استان کارناتاکا در جنوب کشور هند پس از استان هایماهاراشترا، گجرات، تامیل نادو، آندرا پرادش و بنگال غربی عظیم ترین فراوری کننده ساپودیلا در جهانست. علاوه بر هندوستان درخت ساپودیلا در بنگلادش، مالزی، کامبوج و اندونزی هم کاشته می گردد.

گیاه شناسی

چیکو با نام علمی Manilkara zapota درختی از خانواده Sapotaceae با نام های دیگری همانند ساپوتا، ساپودیلا، سان مانیلا، لاموت، چیکلی، چیکو زاپوته و نازی بری شناخته می گردد. این درخت بومی جنوب مکزیک، شمال شرقی گواتمالا و بیشتر کشور های آمریکای مرکزی است. ساپودیلا درختی چند ساله، تک پایه و همواره سبز است که با افزایش سن و رشد قامتی پهن و برافراشته به خود می گیرد. ارتفاع این درخت تا 20 یا 30 متر می رسد. با این که کُند رشد می نماید؛ اما عمر بسیار طولانی دارد.

نهال های چیکو پس از کاشت در پنج سالگی آغاز به باردهی می کنند و تا 80 سالگی میوه مرغوب فراوری می کنند. از معینات ظاهری درخت چیکو می توان به برگ های بیضی شکل و کشیده، سبز و چرمی درخت اشاره نمود که ظاهری زیبا به درخت می دهند. گل های زنگوله مانند ساپودیلا دوجنسی هستند که معمولا در اسفند ماه پدیدار می شوند. میوه های چیکو پس از 4 تا 8 ماه بعد از گلدهی قابل برداشت هستند. این میوه ها گرد و تخم مرغی شکل، دارای 5 تا 10 سانتی متر قطر و حدود 5 تا 12 سانتی متر طول هستند.

وزن هر میوه بین 100 تا 400 گرم است. میوه ها دارای پوستی بسیار نازک به رنگ قهوه ای روشن هستند. گوشت نرم میوه در حالت کاملا رسیده هم قهوه ای رنگ است. میوه چیکو بسیار شیرین و خوش عطر است. درون میوه چند بذر سیاه رنگ، براق و دوکی شکل وجود دارد که راهی برای تکثیر این درخت گرمسیری است.

تاریخچه استفاده از درخت چیکو در جهان

مایا ها و آزتک ها از قدیم شیره درخت ساپودیلا را که به Chicleمعروف است، می جوشاندند و پس از خنک شدن و سفت شدن جوشانده آن را به ورقه هایی تبدیل می کردند و به نام آدامس می جویدند. در سال 1866 میلادی ژنرال سانتا آنا (رئیس جمهور سابق مکزیک) نمونه ای از شیره درخت چیکو را به یک تاجر نیویورکی به نام توماس آدامز (مخترع آدامس) داد. آدامز تصمیم گرفت میزانی شکر را با شیره چیکو مخلوط کند و به نام یک نوع جویدنی شیرین استفاده کند. این تصمیم آدامز به ساخت گسترده آدامس تبدیل شد.

از گذشته های دور در جزایر کارائیب، جنوب آمریکا و فلوریدا کشاورزان به منظور استخراج صمغ در تهیه خمیردندان و بعلاوه فراوری میوه به کشت درخت چیکو می پرداختند. اسپانیایی ها این درخت را به فیلیپین بردند. پس از مدتی به علت محبوبیت میوه چیکو کشت ساپودیلا در تمام نقاط گرمسیر جهان گسترده شد. اکنون درخت چیکو در هندوستان، سریلانکا، پاکستان و جنوب شرقی ایران در سطح وسیعی کشت می گردد. امروز شهرستان های کنارک، سرباز، چابهار و قصرقند استان سیستان و بلوچستان و شهرستان های رودان، جاسک و میناب در استان هرمزگان از فراوری کنندگان اصلی میوه چیکو در ایران هستند.

آیا می توان درخت ساپودیلا را به وسیله بذر کاشت؟

بذر های درخت چیکو شبیه به دانه لوبیا، سیاه رنگ و بسیار محکم هستند. در مرکز هر میوه 3 تا 12 عدد بذر وجود دارد. بذر ها را باید از میوه کاملا رسیده انتخاب کنید؛ آن ها را بشویید و غلاف نرم اطراف پوسته را جدا کنید. بذر ها را پس از شست و شو با حوله خشک نمایید. البته شما می توانید بذر های چیکو را از فروشگاه های کشاورزی یا فروشگاه های اینترنتی گل و گیاه و بذر بخرید. برای کاشت بذر ها به بستر کشت با ترکیب خاک ماسه، خاک برگ و پیت ماس احتیاج دارید.

خاک بستر کشت همواره باید مرطوب بماند. قبل از کاشت بذر می توانید در قسمت نازک دانه، شکاف کم عمق و نازکی ایجاد کنید. اما این روش تنها برای جوانه زنی سریع تر بذرهاست و اجباری در این کار نیست. بذر ها را در عمق 3 تا 5 سانتی متری از سطح خاک بکارید. بستر کشت را در محیط سایه - آفتاب و گرم قرار دهید. جوانه زنی بذر ها ممکن است هفته ها طول بکشد. پس از جوانه زدن و رشد نهال ساپودیلا می توانید آن را با احتیاط به باغچه یا گلدان عظیم تر انتقال بدهید.

نکته

درختانی که به وسیله بذر تکثیر می شوند، معمولا قابلیت باردهی یا میوه دهی بالایی نخواهند داشت. میوه آن ها کوچک، دیررس و بی کیفیت است. این درختان را به پایه های دیگر ساپودیلا پیوند می زنند تا علاوه بر میوه دهی بیشتر مقاومت بالاتری نسبت به تغییرات آب و دما به دست آورند.

کاربرد های چیکو

از صمغ درخت ساپودیلا استفاده های فراوانی در صنایع غذایی و دارویی می گردد. برگ های درخت ساپودیلا به صورت دمنوش برای درمان انواع التهاب، فشارخون و سرفه کاربرد دارد. از میوه های چیکو به نام بخشی از رژیم غذایی سالم و با فواید زیاد برای سلامتی به صورت تازه خوری استفاده می گردد. به علت این که میوه چیکو قابلیت انبار کردن ندارد، از این میوه ها برای ساخت ژله، آب نبات، پودر شربت، مربا، کیک، آبمیوه طبیعی و... استفاده می گردد. بعلاوه عصاره میوه چیکو برای محصولات آرایشی و بهداشتی بسیار کاربرد دارد.

ارزش غذایی

میوه چیکو با حدود 5 درصد فیبر، یک درصد چربی، 4 درصد پروتئین، سرشار از مواد مغذی و مفید، از ویتامین C، A، E و ویتامین های گروه B شامل، ریبوفلاوین، نیاسین، پانتوتنیک اسید، فولات، ویتامین B6 تا میزان قابل توجه ای از عناصر معدنی نظیر آهن، کلسیم، مهمیم، فسفر، پتاسیم، سدیم و روی را داراست.

طبع چیکو

طبع میوه چیکو یا ساپودیلا، معتدل تا گرم و تر شناسایی شده است؛ در نتیجه افراد گرم مزاج از مصرف بیش از حد میوه بپرهیزند. برای برطرف طبع گرم چیکو می توان میوه را به همراه خوراکی ها یا نوشیدنی های دارای طبع سرد میل کرد.

خواص میوه چیکو یا ساپودیلا

ساپودیلا میوه ای انرژی زا، پر کالری، دارای چربی کم و فاقد کلسترول است. خوردن این میوه به شما در حفظ سبک زندگی سالم یاری می نماید. چیکو به علت داشتن فیبر بالا برای گوارش بسیار مفید است. این میوه سیستم ایمنی بدن را تقویت می نماید و اجازه نمی دهد که به راحتی به سرماخوردگی مبتلا شوید. ویتامین A موجود در میوه چیکو برای تقویت بینایی موثر است. این میوه معجزه ای برای زیبایی پوست شما خواهد بود.

چیکو مفید برای دستگاه گوارش

میوه ساپودیلا سرشار از فیبر غذایی است. فیبر موجود در این میوه برای هضم غذا بسیار مفید است. این میوه سرشار از یک ترکیب پلی فنولیک به نام تانن است. تانن موجود در ساپودیلا عامل ضد التهابی است که به کاهش علائم و تحریکات التهاب در منطقه ها مختلف دستگاه گوارش همانند سوزش معده و ورم معده یاری می نماید. میوه های نارس چیکو میزان تانن بیشتری نسبت به میوه های رسیده دارند. در صورت نداشتن حساسیت به تانن و ترکیبات دیگر میوه نارس می توانید برای برطرف اسهال از آن بهره ببرید.

چیکو میوه ای انرژی زا

ساپودیلا یا چیکو میوه ای پر کالری است که بیشتر از قند های طبیعی فروکتوز و ساکارز تشکیل شده است. این قند ها راحت و سریع جذب بدن می شوند. از این رو می توانید در طول فعالیت های ورزشی از آب میوه چیکو یا ترکیب شیر و چیکو بهره ببرید تا انرژی بدن تان حفظ گردد.

ساپودیلا تقویت کننده سیستم ایمنی بدن

میزان قابل توجهی از ویتامین C موجود در میوه ساپودیلا (چیکو) همراه با سایر آنتی اکسیدان های موجود در آن به بهبود سیستم ایمنی بدن و تقویت آن در مقابله با بیماری های مختلف یاری می نماید.

تقویت بینایی با میوه چیکو

میوه ساپودیلا سرشار از ویتامین A است. ویتامین A همانند سدی محافظ در برابر آب مروارید و گلوکوم (آب سیاه) عمل می نماید. جالب است بدانید که ویتامین A برای درمان خشکی چشم حرف اول را می زند. مقادیر کم ویتامین A در بدن باعث خشک شدن قرنیه چشم و کدر شدن بینایی خواهد شد.

ساپودیلا اثرات پیری بر روی پوست را کاهش می دهد

میوه ساپودیلا درخشان کننده طبیعی پوست است. ویتامین E در این میوه پوست شما را مرطوب می نماید. بعلاوه این میوه غنی از آنتی اکسیدان هاست؛ بنابراین با نابودی رادیکال های آزاد در بدن به نام عامل ضد پیری عمل می نماید. بعلاوه در کاهش چین و چروک موثر است. جالب است بدانید که میوه چیکو در برطرف جوش های چرکی و دردناک هم موثر است. با قرار دادن تکه ای از میوه چیکو تازه بر روی جوش موجب برطرف التهاب و بهبودی جوش خواهد شد.

چیکو میوه ای تب بر

گاهی اوقات بر اثر بیماری های مختلف مثل سرماخوردگی یا آنفولانزا افزایش دما در بدن ما اتفاق می افتد که علائمی آزار دهنده به همراه دارد. در طب سنتی هندوستان پوست میوه چیکو را می جوشانند و به بیمار می دهند. متخصصان هم بر این عقیده اند که جوشانده چیکو برای تسکین سریع تب بسیار مفید است.

مفید برای استحکام استخوان ها

99 درصد از تمام کلسیم بدن را استخوان ها و دندان ها تشکیل می دهند. زمانی که وزن تمام استخوان های بدن را در نظر بگیرید، متوجه میزان کلسیمی که در بدن داریم خواهید شد. به همین علت است که تغییر در میزان دریافت کلسیم در ساختار استخوان نتایج فاجعه باری خواهد داشت. میوه ساپودیلا علاوه بر کلسیم فراوان دارای مواد مغذی مورد احتیاج برای سلامت استخوان هاست.

چیکو میوه ای ضد سرطان

امروز میوه ساپودیلا به فهرست میوه های ضد سرطان اضافه شده است. طبق آزمایشات اجرا شده در هندوستان بر روی سلول های سرطانی بین موش و انسان معین شد که بعضی از ترکیبات شیمیایی موجود در میوه چیکو می تواند از پیشرفت و رشد سلول های سرطانی و انواع تومور های بدخیم جلوگیری کند.

ساپودیلا ضد التهاب قوی

تحقیقات نشان داده است که میوه چیکو به علت داشتن مقادیر بالای آنتی اکسیدان، انواع ویتامین ها و مواد معدنی خواص ضد التهاب قوی دارد و موجب کاهش سطح پروتئین های التهابی و افزایش سطح پروتئین های ضد التهابی می گردد.

از فواید دیگر درخت ساپودیلا

از شیره درخت چیکو برای از بین بردن اثر نیش حشرات استفاده می گردد.

میوه چیکو ادرار آور است.

ملین و ضد یبوست است.

میوه و دمنوش برگ های درخت چیکو برای سرماخوردگی و سرفه بسیار مفید است.

بعضی از متخصصان بر این عقیده هستند که میوه چیکو برای کاهش فشار خون هم موثر است.

به علت داشتن فیبر و قند بالا خوردن یک میوه چیکو قبل از وعده های اصلی غذایی موجب کم اشتهایی و سپس لاغری خواهد شد.

عوارض مصرف بیش از حد میوه چیکو

ترکیبی که به لاتکس و تانن معروف است، می تواند در بعضی از افراد واکنش آلرژیک ایجاد کند. این حساسیت می تواند به صورت علائمی همانند قرمز شدن و تورم پوست اطراف گردن پس از مصرف میوه مشاهده گردد.

این میوه سرشار از قند و کالری است که می تواند میزان قند خون را افزایش دهد. بیماران دیابتی باید از مصرف آن اجتناب کنند یا آن را به صورت کنترل شده مصرف کنند.

گزارش شده است که به علت داشتن مقادیر فیبر بالا و ترکیبات تانن مصرف چیکو در بعضی از موارد موجب دل درد و اسهال شده است. علاوه بر این خوردن تصادفی بذر بین میوه موجب استفراغ می گردد.

مصرف میوه نارس چیکو می تواند موجب التهاب یا خارش گلو و مجاری تنفسی گردد.

قیمت میوه و نهال چیکو در ایران

میوه چیکو جزء میوه های گران قیمت در ایران محسوب می گردد. این میوه هم قیمت با میوه انبه، آناناس، آووکادو یا گواوا است. شاید تنها بتوانید میوه های چیکو را از بازار های مخصوص تره بار مانند ابتدای ورودی بازار تجریش بخرید. با این حال مردم جنوب ایران درختان ساپودیلا را در حیاط منازل خود پرورش می دهند. اگر در تابستان به منطقه ها جنوبی کشور، چون جنوب استان سیستان و بلوچستان و هرمزگان سفر کردید، می توانید این میوه خوش طعم را از باغداران جنوبی تهیه کنید.

افرادی که در منطقه ها گرمسیر کشور، چون استان خوزستان، بوشهر، فارس، کرمان، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، سمنان، یزد، اصفهان، خراسان جنوبی و استان های شمال کشور قصد پرورش درخت ساپودیلا را دارند، می توانند نهال های پیوندی و مرغوب این درخت را با قیمت 200 تا 500 هزار تومان از صفحات مجازی فروش نهال های درختان گرمسیری تهیه کنند.