چرا احیای جنگل ها تا به امروز بی نتیجه بوده است؟ - وبلاگ سمیه

به گزارش وبلاگ سمیه، با وجود کوشش کشورهای دنیا برای احیای جنگل ها، آن ها موفقیتی در تحقق هدف اصلی خود یعنی ترسیب کربن نداشته اند؛ اما چرا این روش به عنوان راهکاری برای مبارزه با تغییرات اقلیمی بی نتیجه بوده است؟

همه ما قبول داریم که کاشت درخت برای محیط زیست، مفید است. پژوهش تازهی درباره طبیعت اجرا شده است که نشان می دهد اقدامات دنیای در حوزه احیای جنگل ها، به عنوان راهکاری برای حل مشکل تغییرات اقلیمی، تا حد زیادی ناپیروز بوده است. طبق شواهد تازه، بیشتر کشورهایی که برنامه هایی برای کاشت درخت در مقیاس بزرگ داشته اند، درختانی کاشته اند که شاید بتواند به اقتصاد آن ها یاری کند، اما نتوانسته اند در تحقق هدف اصلی شان یعنی ترسیب کربن (فرایند ذخیره کربن هوا در خاک و گیاهان) پیروز باشند.

در سال 2011 چالش بن (Bonn Challenge) به عنوان برنامه ای بلندپروازانه برای کاشت 150 میلیون هکتار درخت تا سال 2020 مطرح شد. در سال 2014، بیش از 100 کشور دنیا اعلامیه نیویورک برای جنگل ها (New York Declaration of Forests) را امضا کردند تا هدف خود را به 350 میلیون درخت تا سال 2030 افزایش دهند. برخلاف بسیاری از اهداف توسعه ای بزرگ، بیشتر کشورها در پی انجام تعهدات خود هستند و هم اکنون پوشش جنگلی دنیا بسیار بیشتر از سال 1982 است. پس مشکل از کجا است؟

بر اساس پژوهش تازه، 45 درصد از درختان کاشته شده، از گونه هایی هستند که برای فراوری کاغذ به سرعت برداشت می شوند. 21 درصد دیگر شامل گونه های درختان مزرعه ای مانند میوه، آجیل و کاکائو می شوند. فقط 34 درصد از درختان کاشته شده بخشی از به اصطلاح جنگل طبیعی هستند، در حالی که هدف اصلی چالش بن این بود که کل درختان برای جنگل طبیعی کاشته شوند. سایمون لوئیس از دانشگاه لیدز و شارلوت ویلر از دانشگاه ادینبرو و از نویسندگان پژوهش مذکور، می گویند:

سیاست گذاران، درک درستی از موضوع احیای جنگل ها ندارند و مردم جامعه را گمراه می نمایند.

با اینکه درختان جنگل زراعی، مزایای مهمی برای محیط زیست و اقتصاد ایجاد می نمایند، اما مزارع تک کشتی (به خصوص زمانی که کشاورزان، برای کاشت محصولات زراعی، جنگل های طبیعی را از بین می برند)، نمی توانند در زمینه ترسیب کربن و تنوع زیستی، به هیچ وجه مزایای مشابه جنگل زراعی را تأمین نمایند.

ارزش جنگل های طبیعی

تعریف کلی از جنگل طبیعی عبارت است: یک واحد گیاهی چند لایه که درختان آن ها را احاطه نموده اند و علف بسیار کمی در آنجا می روید. به طور کلی جنگل طبیعی می تواند 40 برابر بیشتر از جنگلی که هر 10 سال برداشت می گردد، کربن ذخیره کند.

جنگل ها فقط به درختان خلاصه نمی شوند و زیست بوم های مهم و پیچیده ای دارند. این جنگل ها علاوه بر تنوع زیستی فوق العاده ای که دارند، زیستگاه هزاران گونه جانوری و گیاهی نیز هستند. آن ها بعلاوه برای آب وهوا بسیار اهمیت دارند، چراکه بارندگی را حفظ نموده و از بیابان زایی جلوگیری می نمایند. از آنجا که ابرها روی جنگل ها جمع می شوند، مکان هایی که تمام جنگل های اصلی خود را نابود نموده اند، با کاهش بارندگی، خشکسالی، بیابان زایی و سایر مسائل اقلیمی دست وپنجه نرم می نمایند.

تعهد کشورهای دنیا برای احیای جنگل ها

حتی قبل از چالش بن، چین در واکنش به جاری شدن سیل در امتداد رودخانه یانگ تسه، برنامه گسترده ای برای احیای جنگل ها در پیش گرفت. با وجود گذشت دو دهه از این برنامه، طبق پژوهش تازه، 99 درصد از درختانی که کاشته شده اند، از نوع مزارع تک کشتی بوده اند. در کشور نیجر، پس از آنکه کشاورزان سالیان سال به توصیه های مأموران ترویج کشاورزی دولتی و خارجی برای از بین بردن درختان بومی گوش کردند، خاتمه به این نتیجه رسیدند که درختان بومی در همان نقطه ای که روییده اند، نقش مهمی ایفا می نمایند. درختان، خاک را تثبیت نموده، نیتروژن فراوری می نمایند، جلوی بادهای شدید را می گیرند و مواد آلی خاک را بهبود می دهند. در نتیجه دانش و آگاهی کشاورزان، جنگل زدایی کاهش یافت، هرچند بیشتر کشاورزان اکنون به کاشت درختانی روی آورده اند که به جای ترسیب کربنی، یاریی برای کسب عایدی بیشترشان باشد.

مجله آنلاین Yale Environment 360، گزارش نموده است که در برزیل، حدود 82 درصد از کوشش ها برای احیای جنگل ها در راستای ایجاد مزارع تک کشتی بوده است و نه جنگل های طبیعی.

کاشت جنگل

بر اساس مقاله تحقیقاتی نشنال جئوگرافی، حتی کوشش های خاص سازمان جنگل داری ایالات متحده آمریکا برای کاشت جنگل های طبیعی، طبق اهداف معین شده پیش نرفته است. این سازمان به منظور سهولت کاشت و استفاده از چوب درختان، طبق یک سنت دیرینه، درختان بومی را در ریف هایی مرتب با فاصله 3.5 متری کاشته بود و با اینکه بیشتر درختان به حال خود رها شدند تا به جنگل های طبیعی تبدیل شوند، اما فاصله دقیق بین آن ها خطر آتش سوزی را تشدید کرد. اکنون این سازمان کاشت درخت را با هدف تنوع زیستی گونه ها و با فواصل نامنظم تر انجام می دهد. با وجودی که این روش زمان بر و پرهزینه است، اما باعث صرفه جویی در هزینه خاموش کردن آتش سوزی ها خواهد شد.

پژوهش دیگری نیز نشان داده است که یک کمپین دولتی در کانادا با این تصور که مرداب ها عامل نابودی درختان صنوبر هستند، اقدام به تخلیه مرداب ها کرد و با این کار یک آتش سوزی به راه انداخت که 2400 خانه را در سال 2016 تخریب کرد. در واقع، به بهانه پرورش تعداد زیادتر درخت برای ذخیره کربن بیشتر، مرداب ها را یکی پس از دیگری نابود کردند. هرچند اکنون معین شده است که مرداب ها اندازه زیادی کربن را به طور طبیعی ذخیره می نمایند و نسبت به آتش سوزی مقاوم تر هستند. صوفیا فاروقی از مؤسسه منابع دنیای می گوید:

با این طرز فکر که بدون در نظر گرفتن شرایط، هرچه درخت بیشتری بکاریم، بهتر است، عواقب ناخواسته ای رقم خواهد خورد. به عنوان مثال در ساحل غربی آمریکا، احیای جنگل شاید به معنای از بین بردن درختان طبیعت باشد.

به گفته فاروق، در سیاست ها باید معین گردد که چه نوع درختی کاشته گردد و این درختان چطور با سلامت بیشتر جنگل، اندازه آب در دسترس یا احتیاجهای مردم بومی همخوانی دارند. با نزدیک شدن به آغاز دهه بازسازی زیست بوم که به وسیله سازمان ملل اعلام شده است، بسیاری از کارشناسان جنگل داری موافقند که راهکار های احیای جنگل ها باید هم در سطح ملی و هم در سطح جنگل های مجزا، بومی سازی شوند. از آنجا که کسب عایدی به خصوص عایدی از منابع پایدار حائز اهمیت است، کاشت محصولات فروشی باید در کنار کاشت 350 میلیون هکتار جنگل طبیعی انجام گردد.

جنگل های گرمسیری نسبت به هر نوع جنگل دیگری در دنیا، توانایی جذب کربن بیشتری را دارند و به همین علت از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند. در بسیاری از منطقه ها استوایی که مقادیر زیادی زمین در دسترس است و احتیاج زیادی به محرک های مالی دارند، جنگل های گرمسیری می توانند علاوه بر اشتغال زایی، از سنت های بومی حمایت نموده و سالانه حدود سه میلیارد تن کربن را جذب نمایند. این رقم معادل کاهش دو میلیاردی تعداد خودروی جاده ها در هر سال است.

تعهدات کلی برای اهداف خاص کاشت درخت بی نتیجه مانده و امکان سوء تعبیرهای مخرب را فراهم نموده است. برای درک اهمیت زیست بوم های مختلف و اولویت دادن به مقوله حفاظت و سالم نگه داشتن زیست بوم های طبیعی، به پژوهش و آگاهی بیشتری احتیاج است. این طرز فکر که کاشت درخت، مفید است، منسوخ شده و گمراه نماینده است. وندل بری، نویسنده، شاعر، فعال محیط زیست، منتقد فرهنگی و کشاورز آمریکایی است که در قطعه ای از اشعار خود این موضوع را به خوبی بیان نموده است: بدان که محصول اصلی تو، جنگلی است که آن را نکاشته ای و برای امرار معاش از آن برداشت نمی کنی.